Dyrektor powinien przede wszystkim zapewnić, by wszyscy pracownicy szkoły byli przeszkoleni w zakresie udzielania pierwszej pomocy.

W sprawach nieuregulowanych w przepisach oświatowych w zakresie wypadków osób pozostających pod opieką szkoły stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy.

Wypadki zaistniałe w szkole zaliczane są do tzw. wypadków powstałych w szczególnych okolicznościach.

Pojęcie wypadku ucznia

Wypadek ucznia, to zdarzenie nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w czasie pozostawania ucznia pod opieką szkoły. Należy zwrócić uwagę, że wypadkiem będą zdarzenia nie tylko na terenie szkoły, ale i poza nią, podczas zajęć organizowanych przez szkołę.

W tym miejscu należy zwrócić uwagę na konieczność wystąpienia wszystkich czynników wymienionych w przytoczonej definicji. Nie będzie zatem wypadkiem zdarzenie:

• pozbawione cechy nagłości – w orzecznictwie pojęcie nagłości ma zdarzenie, którego czas trwania nie przekracza jednego dnia. Zdarzeniem nagłym będzie zatem chwilowy kontakt ręki z substancją żrącą, jak i kilkugodzinne przebywanie w pomieszczeniu pozbawionym skutecznej wentylacji,
• które nie jest wywołane przyczyną zewnętrzną – taka przyczyna występuje, gdy do urazu dochodzi w wyniku oddziaływania na człowieka czynnika występującego poza nim. Nie będzie zatem przyczyną zewnętrzną zdarzenie wywołane wskutek długotrwałej choroby, czy wady narządu),
• które nie spowodowało urazu lub śmierci – za uraz uznaje się uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego,
• które nie zaistniało w czasie, gdy uczeń pozostawał pod opieką szkoły.

Rodzaje wypadków

Wypadki można podzielić na następujące rodzaje:

• wypadek lekki – to jest wypadek, który nie ma znamion wypadku śmiertelnego lub ciężkiego,
• wypadek ciężki – za wypadek ciężki uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała,
• wypadek śmiertelny – za wypadek śmiertelny uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku,
• wypadek zbiorowy – to wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby.

Postępowanie w razie wypadku

Każdy pracownik szkoły, który powziął wiadomość o wypadku, ma obowiązek niezwłocznie zapewnić poszkodowanemu opiekę. W szczególności powinien sprowadzić fachową pomoc medyczną, a w miarę możliwości udzielić poszkodowanemu pierwszej pomocy.

Warto znać podstawowe telefony służb ratunkowych, w szczególności:

112 – ogólnoeuropejski numer alarmowy,

601 100 100 – numer ratunkowy nad wodą (WOPR),

601 100 300 – numer ratunkowy w górach (GOPR i TOPR),

999 – pogotowie ratunkowe,

998 – straż pożarna.

Po dzieleniu niezbędnej pomoc należy dokonać czynności związanych z powiadomieniem odpowiednich osób i instytucji oraz przeprowadzenie innych procedur powypadkowych.

Dyrektor szkoły lub upoważniona przez niego osoba, zobowiązany jest niezwłocznie zawiadomić o każdym wypadku:

• rodziców lub opiekunów poszkodowanego,
• pracownika służby bezpieczeństwa i higieny pracy,
• społecznego inspektora pracy,
• organ prowadząc szkołę,
• radę rodziców.

Ponadto o wypadku śmiertelnym, ciężkim i zbiorowym należy niezwłocznie zawiadomić prokuratora oraz organ sprawujący nadzór pedagogiczny. Jeżeli do wypadku doszło w wyniku zatrudnia, niezwłocznie zawiadamia się również państwowego inspektora sanitarnego.

Niezwykle ważne dla właściwego ustalenia okoliczności wypadku jest odpowiednie zabezpieczenie miejsca zdarzenia. Do czasu rozpoczęcia pracy przez zespół powypadkowy dyrektor zabezpiecza miejsce wypadku w sposób wykluczający dopuszczenie osób niepowołanych. Jeżeli nie może zrobić tego osobiście, wykonuje to upoważniony przez dyrektora inny pracownik szkoły.

Postepowanie powypadkowe

W celu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku dyrektor powołuje zespół powypadkowy, w skład którego wchodzi pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz społeczny inspektor pracy. Jeżeli z jakichkolwiek powodów nie jest możliwy udział w pracach zespołu jednej z wyżej wymienionych osób, dyrektor powołuje w jej miejsce innego pracownika szkoły przeszkolonego w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Natomiast jeżeli w składzie zespołu nie mogą uczestniczyć ani pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy ani społeczny inspektor pracy, w skład zespołu wchodzi dyrektor oraz pracownik szkoły przeszkolony w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Przewodniczącym zespołu powypadkowego jest pracownik służby bhp, a jeżeli nie ma go w składzie zespołu, to funkcje tę pełni społeczny inspektor pracy. Jeżeli w zespole nie uczestniczy ani pracownik służby bhp ani społeczny inspektor pracy, dyrektor wyznacza przewodniczącego zespołu spośród pracowników szkoły. W sprawach spornych rozstrzygające jest stanowisko przewodniczącego zespołu, a członek zespołu, który nie zgadza się ze stanowiskiem przewodniczącego, może złożyć zdanie odrębne, które odnotowuje się w protokole powypadkowym.

W składzie zespołu może uczestniczyć ponadto przedstawiciel organu prowadzącego, organu sprawującego nadzór pedagogiczny oraz rady rodziców.

Zespół powypadkowy przeprowadza postępowanie powypadkowe i sporządza dokumentację powypadkową, w tym protokół powypadkowy, którego wzór określa rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach.

Przykładowe czynności prowadzone w ramach postepowania powypadkowego:

• oględziny miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych,
• zbadanie innych okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku,
• wykonanie dokumentacji fotograficznej lub szkic miejsca,
• wysłuchanie wyjaśnień poszkodowanego (jeśli pozwala na to jego stan zdrowia),
• zebranie informacji od świadków wypadku,
• odebranie wyjaśnień od nauczyciela sprawującego opiekę nad uczniem w trakcie wypadku,
• uzyskanie opinii lekarskiej na okoliczność określenia rodzaju wypadku i doznanych obrażeń,
• dokonanie klasyfikacji wypadku.

Rozmawiając z niepełnoletnimi uczniami należy zapewnić możliwość obecności rodzica, wskazany jest udział psychologa lub wychowawcy ucznia.

Prowadząc postępowanie powypadkowe przewodniczący zespołu powypadkowego ma obowiązek pouczyć poszkodowanego lub reprezentujące go osoby o przysługujących im prawach w toku postępowania powypadkowego.

W terminie 21 dni od dnia zakończenia postępowania powypadkowego należy sporządzić protokół powypadkowy i niezwłocznie doręczyć go osobom uprawnionym do zaznajomienia się z materiałami tego postępowania. Protokół powypadkowy podpisują członkowie zespołu oraz dyrektor szkoły. Protokół może być sporządzony w późniejszym terminie jedynie w uzasadnionych przypadkach. Z treścią protokołu powypadkowego i innymi materiałami postępowania powypadkowego zaznajamia się poszkodowanego, gdy jest pełnoletni lub jego rodziców w innym przypadku. Jeżeli poszkodowany pełnoletni zmarł lub nie pozwala mu na to stan zdrowia, z materiałami postępowania powypadkowego zaznajamia się jego rodziców lub opiekunów.

Protokół powypadkowy należy doręczyć osobom uprawnionym do zaznajomienia się z materiałami postępowania powypadkowego, przy czym jeden egzemplarz protokołu pozostaje w szkole. Na wniosek organu prowadzącego oraz organu sprawującego nadzór pedagogiczny należy im również doręczyć protokół powypadkowy.

Osoby uprawnione mogą w ciągu 7 dni od doręczenia im protokołu powypadkowego złożyć ustnie do protokołu lub pisemnie do przewodniczącego zespołu zastrzeżenia do ustaleń protokołu. Zastrzeżenia mogą dotyczyć w szczególności niewykorzystania wszystkich środków dowodowych niezbędnych dla ustalenia stanu faktycznego lub sprzeczności istotnych ustaleń protokołu z zebranym materiałem dowodowym. Zastrzeżenia do protokołu rozpatruje organ prowadzący szkołę. Po rozpatrzeniu zastrzeżeń organ prowadzący szkołę może zlecić dotychczasowemu zespołowi powypadkowemu wyjaśnienie ustaleń protokołu lub przeprowadzenie określonych czynności dowodowych, a także może powołać nowy zespół powypadkowy celem ponownego przeprowadzenia postępowania powypadkowego.

Dyrektor powinien omówić z pracownikami szkoły okoliczności i przyczyny wypadków oraz ustalić środki niezbędne do zapobieżenia wypadkom.

Rejestr wypadków

Dyrektor ma obowiązek prowadzić rejestr wypadków wg wzoru określonego w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach.