Szkolenia BHP
Dyrektor nie może dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Szkolenie pracownika przed dopuszczeniem do pracy nie jest wymagane w przypadku podjęcia przez niego pracy na tym samym stanowisku pracy, które zajmował u danego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z tym pracodawcą kolejnej umowy o pracę.
Szkolenia w dziedzinie bhp odbywają się w czasie pracy i na koszt pracodawcy.
Ponadto wszyscy pracownicy szkoły, przedszkola lub placówki podlegają przeszkoleniu w zakresie udzielania pierwszej pomocy. Przepisy nie określają, kto takie szkolenie może realizować, ani częstotliwości ich organizowania. Decyzję w tej sprawie podejmuje dyrektor, który odpowiada za bezpieczne i higieniczne warunki w szkole.
Szkolenia wstępne
Szkolenie wstępne jest przeprowadzane przed dopuszczeniem do wykonywania pracy na określonym stanowisku. Obejmuje ono:
- instruktaż ogólny,
- instruktaż stanowiskowy.
Odbycie szkolenia wstępnego pracownik potwierdza na piśmie w karcie szkolenia wstępnego, która jest przechowywana w aktach osobowych pracownika.
Instruktaż ogólny
Instruktaż ogólny jest szkoleniem wstępnym ogólnym, którego celem jest zaznajomienie pracownika w szczególności z podstawowymi przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy zawartymi w Kodeksie pracy, w układach zbiorowych pracy lub w regulaminach pracy, przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązującymi w danym zakładzie pracy oraz zasadami udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.
Instruktaż ogólny muszą odbyć, przed dopuszczeniem do wykonywania pracy, nowozatrudnieni pracownicy, studenci odbywający u pracodawcy praktykę studencką oraz uczniowie odbywający praktyczną naukę zawodu.
Podczas instruktażu ogólnego konieczne jest stosowanie odpowiednich środków dydaktycznych, w szczególności filmów, tablic, folii do wyświetlania informacji, środków do udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku.
Instruktaż ogólny może prowadzić:
- pracownik służby bhp,
- osoba wykonująca u pracodawcy zadania tej służby,
- pracodawca, który sam wykonuje zadania służby bhp.
Pracodawca może również wyznaczyć do przeprowadzenia instruktażu ogólnego pracownika posiadającego zasób wiedzy i umiejętności zapewniające właściwą realizację programu instruktażu, który ponadto ma aktualne zaświadczenie o ukończeniu wymaganego szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Instruktaż stanowiskowy
Instruktarz stanowiskowy jest szkoleniem wstępnym realizowanym na konkretnym na stanowisku pracy, które jest przeprowadzane przed dopuszczeniem do wykonywania pracy na określonym stanowisku. Jego celem jest uzyskanie przez pracownika:
- informacji o czynnikach środowiska pracy występujących na danym stanowisku pracy i w jego bezpośrednim otoczeniu oraz o ryzyku zawodowym związanym z wykonywaną pracą,
- wiedzy i umiejętności dotyczących sposobów ochrony przed zagrożeniami wypadkowymi i zagrożeniami dla zdrowia w warunkach normalnej pracy i w warunkach awaryjnych,
- wiedzy i praktycznych umiejętności z zakresu bezpiecznego wykonywania powierzonej pracy.
Instruktaż stanowiskowy przeprowadza się dla pracownika zatrudnianego na stanowisku robotniczym oraz innym, na którym występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych oraz pracownika przenoszonego na takie stanowisko. Do odbycia instruktażu obowiązania są również uczniowie odbywający praktyczną naukę zawodu oraz studenci odbywający praktykę studencką.
Pracownik wykonujący pracę na kilku stanowiskach pracy powinien odbyć instruktaż stanowiskowy na każdym z tych stanowisk.
Czas trwania instruktażu stanowiskowego powinien być uzależniony od:
- przygotowania zawodowego pracownika,
- dotychczasowego stażu pracy,
- rodzaju pracy i zagrożeń występujących na stanowisku pracy, na którym pracownik ma być zatrudniony.
Instruktaż stanowiskowy powinien uwzględniać następujące etapy:
- rozmowę wstępną instruktora z instruowanym pracownikiem,
- pokaz i objaśnienie przez instruktora całego procesu pracy, który ma być realizowany przez pracownika,
- próbne wykonywanie procesu pracy przez pracownika przy korygowaniu przez instruktora sposobów wykonywania pracy,
- samodzielną pracę instruowanego pracownika pod nadzorem instruktora,
- sprawdzenie i ocenę przez instruktora sposobu wykonywania pracy przez pracownika.
Instruktaż stanowiskowy może przeprowadzić wyznaczona przez pracodawcę osoba kierująca pracownikami (przełożony) lub sam pracodawca, o ile osoby te posiadają odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe oraz są przeszkolone w zakresie metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego.
Instruktaż stanowiskowy kończy się sprawdzianem wiedzy i umiejętności z zakresu wykonywania pracy zgodnie z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, stanowiącym podstawę dopuszczenia pracownika do wykonywania pracy na określonym stanowisku.ż
Szkolenia okresowe
Częstotliwość szkoleń i czas ich trwania, na poszczególnych stanowiskach, ustala dyrektor, po konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami. Należy przy tym wziąć pod uwagę rodzaj i warunki wykonywania prac na tych stanowiskach.
Wszystkie szkolenie okresowe kończą się egzaminem sprawdzającym przyswojenie przez uczestnika szkolenia wiedzy objętej programem szkolenia oraz umiejętności wykonywania lub organizowania pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. Egzamin przeprowadza komisja powołana przez organizatora szkolenia.
Potwierdzeniem ukończenia z wynikiem pozytywnym szkolenia okresowego jest zaświadczenie wydane przez organizatora szkolenia, którego odpis jest przechowywany w aktach osobowych uczestnika szkolenia.
Tabela przedstawia najważniejsze zagadnienia w zakresie szkoleń okresowych:
| Częstotliwość | Minimalna Liczba godzin | Forma | Kto może prowadzić | Termin pierwszego szkolenie okresowego po zatrudnieniu/objęciu stanowiska | |
|---|---|---|---|---|---|
| Pracodawcy oraz inne osoby kierujące pracownikami | |||||
| Np. dyrektor, wicedyrektor, kierownik gospodarczy, kierownik świetlicy, szef kuchni | |||||
| nie rzadziej niż raz na 5 lat | 16 | kurs lub seminarium lub samokształcenie kierowane | jednostka organizacyjna prowadząca działalność szkoleniową w dziedzinie bhp | w okresie do 6 miesięcy od rozpoczęcia pracy na danym stanowisku | |
| Pracownicy służby bhp i inne osoby wykonujące zadania tej służby | |||||
| Np. starszy specjalista ds. bhp, specjalista ds. bhp, starszy inspektor ds. bhp, inspektor ds. bhp, osoba wykonująca zadania służby bhp | |||||
| nie rzadziej niż raz na 5 lat | 32 (w tym 4 ćwiczeń) | kurs lub seminarium lub samokształcenie kierowane | jednostka organizacyjna prowadząca działalność szkoleniową w dziedzinie bhp | w okresie do 12 miesięcy od rozpoczęcia pracy na danym stanowisku | |
| Pracownicy na stanowiskach administracyjno-biurowych | |||||
| Np. sekretarz szkoły, pomoc administracyjna, informatyk, intendent, referent, inspektor, specjalista, referent | |||||
| nie rzadziej niż raz na 6 lat | 8 | kurs lub seminarium lub samokształcenie kierowane | pracodawca lub na zlecenie pracodawcy jednostka organizacyjne prowadząca działalność szkoleniową w dziedzinie bhp | w okresie do 12 miesięcy od rozpoczęcia pracy na danym stanowisku | |
| Pracownicy na stanowiskach robotniczych | |||||
| Np. dozorca, konserwator, sprzątaczka, portier, woźny, kucharz, pomoc kuchenna, kierowca | |||||
| nie rzadziej niż raz na 3 lata (na stanowiskach, na których są wykonywane prace szczególnie niebezpieczne, nie rzadziej niż raz w roku) | 8 | instruktaż | pracodawca lub na zlecenie pracodawcy jednostka organizacyjne prowadząca działalność szkoleniową w dziedzinie bhp | w okresie do 12 miesięcy od rozpoczęcia pracy na danym stanowisku | |
| Nauczyciele i pozostali pracownicy | |||||
| nie rzadziej niż raz na 5 lat | 8 | kurs lub seminarium lub samokształcenie kierowane | pracodawca lub na zlecenie pracodawcy jednostka organizacyjne prowadząca działalność szkoleniową w dziedzinie bhp | w okresie do 12 miesięcy od rozpoczęcia pracy na danym stanowisku | |
Formy szkoleń w dziedzinie bhp:
- instruktaż, który jest formą szkolenia o czasie trwania nie krótszym niż 2 godziny lekcyjne, umożliwiającego uzyskanie, aktualizowanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności dotyczących wykonywania pracy i zachowania się w zakładzie pracy w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,
- kurs, czyli formę szkolenia o czasie trwania nie krótszym niż 15 godzin lekcyjnych, składającego się z zajęć teoretycznych i praktycznych, umożliwiającego uzyskanie, aktualizowanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
- seminarium, to jest forma szkolenia o czasie trwania nie krótszym niż 5 godzin lekcyjnych, umożliwiającego uzyskanie, aktualizowanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
- samokształcenie kierowane, przez co rozumie się formę szkolenia umożliwiającego uzyskanie, aktualizowanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, na podstawie materiałów przekazanych przez organizatora szkolenia, w szczególności przy zastosowaniu poczty, internetu.
Przez jednostkę organizacyjną prowadzącą działalność szkoleniową w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy rozumie się:
- placówkę kształcenia ustawicznego i centrum kształcenia zawodowego,
- szkołę ponadpodstawową,
- podmiot wchodzący w skład systemu szkolnictwa wyższego i nauki, o którym mowa w art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce,
- stowarzyszenie, którego celem statutowym jest działalność związana z bezpieczeństwem i higieną pracy,
- przedsiębiorcę prowadzącego działalność oświatową na zasadach określonych w ustawie z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców,
– jeżeli prowadzą działalność szkoleniową w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Organizator szkolenia w dziedzinie bhp ma obowiązek zapewnić programy poszczególnych rodzajów szkolenia opracowane dla określonych grup stanowisk, programy szkolenia instruktorów w zakresie metod prowadzenia instruktażu (w przypadku prowadzenia takiego szkolenia) oraz wyposażenie dydaktyczne niezbędne do właściwej realizacji programów szkolenia i odpowiednie warunki lokalowe.
Obowiązki organizatora szkoleń
Organizator szkolenia musi zapewnić właściwy przebieg szkolenia oraz prowadzenie dokumentacji w postaci:
- programów szkolenia,
- dzienników zajęć,
- protokołów przebiegu egzaminów,
- rejestru wydanych zaświadczeń.
Kadra i programy szkoleń w dziedzinie bhp
W celu zapewnienia właściwego poziomu szkoleń organizator zapewnia wykładowców i instruktorów, którzy spełniają następujące wymagania zapewniające właściwą realizację programów szkolenia:
- posiadają zasób wiedzy,
- doświadczenie zawodowe,
- przygotowanie dydaktyczne.
Programy szkoleń dla poszczególnych grup stanowisk opracowuje pracodawca lub w porozumieniu z pracodawcą jednostka organizacyjna prowadząca szkolenie.
Programy szkoleń opracowuje się na podstawie ramowych programów szkolenia, określonych w rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Programy powinny być dostosowane do rodzajów i warunków prac wykonywanych przez uczestników szkolenia i muszą określać:
- szczegółową tematykę szkolenia,
- formy realizacji szkolenia,
- czas trwania szkolenia
Programy szkolenia, na podstawie których były prowadzone aktualne szkolenia pracowników, powinny być przechowywane przez pracodawców.
Zwolnienia z obowiązku odbywania szkolenia okresowego
W pewnych przypadkach pracownik może być zwolniony z odbywania szkoleń okresowych w dziedzinie bhp. W szczególności ze szkolenia okresowego może być zwolniona osoba, która przedłoży aktualne zaświadczenie o odbyciu w tym okresie u innego pracodawcy wymaganego szkolenia okresowego lub osoba, która odbyła w tym okresie szkolenie okresowe wymagane dla osoby zatrudnionej na stanowisku należącym do innej grupy stanowisk, jeżeli jego program uwzględnia zakres tematyczny wymagany programem szkolenia okresowego obowiązującego na nowym stanowisku pracy.
Szkolenie okresowe pracowników nie są także wymagane na stanowisku administracyjno-biurowym, gdy rodzaj przeważającej działalności pracodawcy w rozumieniu przepisów o statystyce publicznej znajduje się w grupie działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, chyba że z oceny ryzyka wynika, że jest to konieczne. Ponieważ dla działu Edukacja aktualnie ustalona jest 3 kategoria ryzyka, pracownicy administracyjno-biurowi mogą być przez pracodawcę zwolnieni z odbywania szkoleń okresowych. W przypadku gdy rodzaj przeważającej działalności znajdzie się jednak w grupie działalności, dla której zostanie ustalona wyższa niż trzecia kategoria ryzyka, pracodawca jest obowiązany przeprowadzić szkolenie okresowe pracownika w terminie nie dłuższym niż 6 miesięcy, licząc od dnia ustalenia wyższej kategorii ryzyka. Analogiczna zasada obowiązuje, gdy z dokonanej oceny ryzyka zawodowego wynika, że przeprowadzenie szkolenia okresowego stało się konieczne.
Ponadto ukończenie w okresie przewidzianym dla poszczególnych szkoleń okresowych szkolenia, dokształcania lub doskonalenia zawodowego związanego z nauką zawodu, przyuczeniem do zawodu albo podnoszeniem kwalifikacji zawodowych, uwzględniającego program szkolenia okresowego wymagany dla określonego stanowiska pracy, uważa się za równoznaczne z odbyciem szkolenia okresowego.