Społeczna inspekcja pracy reprezentuje interesy wszystkich pracowników w zakładach pracy i jest kierowana przez zakładowe organizacje związkowe.

Warto pamiętać, że kierowanie działalnością społecznej inspekcji pracy jest kompetencją zakładowych organizacji związkowych, a nie pracodawcy.

Struktura i organizacji społecznej inspekcji pracy

Organizację społecznej inspekcji pracy dostosowują zakładowe organizacje związkowe w zależności od potrzeb wynikających ze struktury szkoły.

Społeczną inspekcję pracy w zakładzie pracy mogą tworzyć:

• zakładowy społeczny inspektor pracy – dla całego zakładu pracy;
• oddziałowi (wydziałowi) społeczni inspektorzy pracy – dla poszczególnych oddziałów (wydziałów);
• grupowi społeczni inspektorzy pracy – dla komórek organizacyjnych oddziałów (wydziałów).

Grupowy społeczny inspektor pracy

Grupowy społeczny inspektor pracy obejmuje swoją działalnością pracowników komórki organizacyjnej, w której został wybrany.

W razie stwierdzenia naruszeń przepisów, grupowy społeczny inspektor pracy informuje o tym bezpośredniego przełożonego, czyniąc jednocześnie stosowny zapis w oddziałowej (wydziałowej) księdze uwag.

Oddziałowy (wydziałowy) społeczny inspektor pracy

Oddziałowy (wydziałowy) społeczny inspektor pracy obejmuje swoją działalnością oddział (wydział), realizując swoje zadania, na podstawie planu pracy.

Na podstawie ustaleń własnych bądź grupowego społecznego inspektora pracy oddziałowy (wydziałowy) społeczny inspektor pracy informuje kierownika oddziału (wydziału) o stwierdzonych uchybieniach i naruszeniach, czyniąc jednocześnie stosowny zapis w oddziałowej (wydziałowej) księdze uwag.

W razie stwierdzenia naruszeń, których usunięcie należy do kompetencji dyrektora szkoły, oddziałowy (wydziałowy) społeczny inspektor pracy przedstawia zakładowemu społecznemu inspektorowi pracy wnioski w sprawie uwag lub zaleceń.

Oddziałowi (wydziałowi) i grupowi społeczni inspektorzy pracy składają sprawozdania zakładowemu społecznemu inspektorowi pracy z realizacji swoich planów pracy.

Zakładowy społeczny inspektor pracy

Zakładowy społeczny inspektor pracy prowadzi działalność na podstawie planu pracy zatwierdzonego przez zakładową organizację związkową.

W planie pracy należy określać zamierzenia związane z kontrolą poszczególnych zagadnień ochrony pracy, organizacją społecznych przeglądów warunków pracy, rodzajem i częstotliwością kontroli przeprowadzanych przez poszczególnych społecznych inspektorów pracy oraz z przygotowaniem ocen wraz z wnioskami, które będą przedstawiane zakładowej organizacji związkowej.

Zakładowy społeczny inspektor pracy organizuje i kieruje działalnością oddziałowych (wydziałowych) i grupowych społecznych inspektorów pracy oraz zatwierdza plany pracy oddziałowych (wydziałowych) społecznych inspektorów pracy.

Wybory społecznej inspekcji pracy

Społecznych inspektorów pracy wybierają pracownicy zakładu pracy, a wybory przeprowadzają zakładowe organizacje związkowe. W celu organizacji wyborów związki zawodowe uchwalają wspólnie regulamin wyborów.

Kadencja społecznych inspektorów pracy trwa 4 lata.

Społecznym inspektorem pracy może być pracownik szkoły, który jest członkiem związku zawodowego i nie zajmuje stanowiska dyrektora szkoły lub innego stanowiska kierowniczego bezpośrednio podległego dyrektorowi. Zakładowe organizacje związkowe mogą jednak postanowić, że społecznym inspektorem pracy może być również pracownik zakładu niebędący członkiem związku zawodowego.

Społeczny inspektor pracy w szkole powinien posiadać niezbędną znajomość zagadnień wchodzących w zakres działania społecznej inspekcji pracy. Zakładowy społeczny inspektor pracy w szkole powinien posiadać co najmniej pięcioletni staż pracy w oświacie i co najmniej dwuletni staż pracy w danej szkole, a oddziałowy lub grupowy społeczny inspektor pracy – co najmniej dwuletni staż pracy w oświacie i co najmniej jeden rok pracy w danej szkole.

Szkoły zatrudniające do 300 pracowników

W szkołach zatrudniających do 300 pracowników zebranie ogólne pracowników wybiera zakładowego społecznego inspektora pracy. Organem uprawnionym do wyboru nie jest rada pedagogiczna.

Związki zawodowe mogą również postanowić o wyborach oddziałowych (wydziałowych) społecznych inspektorów pracy przez zabranie ogólne pracowników danego oddziału (wydziału).

Szkoły zatrudniające powyżej 300 pracowników

W szkole zatrudniającej powyżej 300 pracowników można przeprowadzać wybory wielopoziomowe w zależności od ustalonej organizacji społecznej inspekcji pracy.

W komórkach organizacyjnych poszczególnych oddziałów (wydziałów) mogą być wybierani grupowi społeczni inspektorzy pracy podczas zebrania ogólnego pracowników danej komórki. W takiej strukturze oddziałowych (wydziałowych) społecznych inspektorów pracy wybiera zebranie grupowych społecznych inspektorów pracy, zaś zakładowego społecznego inspektora pracy wybiera zabranie oddziałowych (wydziałowych) i grupowych społecznych inspektorów pracy.

Jeśli jednak w szkole zatrudniającej powyżej 300 pracowników nie wybrano grupowych społecznych inspektorów pracy, wówczas tryb wyborów zakładowego społecznego inspektora pracy i ewentualnie oddziałowych (wydziałowych) społecznych inspektorów pracy określają zakładowe organizacje związkowe.

Utrata mandatu społecznego inspektora pracy

Zakładowe organizacje związkowe bądź co najmniej jedna piata pracowników zatrudnionych w szkole może wystąpić z wnioskiem o odwołanie społecznego inspektora pracy przed upływem kadencji w razie niewywiązywania się ze swoich obowiązków.

Odwołania społecznego inspektora pracy dokonują pracownicy na zasadach analogicznych do wyborów społecznych inspektorów pracy.

Społeczny inspektor pracy przestaje pełnić swoją funkcję również w wypadku zrzeczenia się jej lub ustania stosunku pracy.

W przypadku ustania mandatu przeprowadza się uzupełniające wybory społecznego inspektora pracy.

Obowiązki zakładu pracy

Szkoła jest obowiązana zapewnić społecznym inspektorom pracy odpowiednie warunki realizacji ich zadań. Koszty związane z działalnością społecznej inspekcji pracy ponosi zakład pracy.

Szkoła jest zobowiązana założyć zakładową księgę zaleceń i uwag oraz ewentualnie oddziałowe (wydziałowe) księgi uwag, przeznaczone do zapisów społecznych inspektorów pracy. Księgi przechowuje się w miejscu ustalonym przez dyrektora szkoły oraz udostępnia do wglądu zakładowym organizacjom związkowym, organom samorządu załogi, organom Państwowej Inspekcji Pracy oraz innym organom nadzoru i kontroli warunków pracy. Zapis w księgach mają moc dokumentów urzędowych w postępowaniu przed organami państwowymi.

Zakładowe księgi zaleceń i uwag oraz oddziałowe (wydziałowe) księgi uwag prowadzi się według wzorów określonych przez Głównego Inspektora Pracy.

Uprawnienia społecznych inspektorów pracy

Działalność społecznych inspektorów pracy ma na celu kontrolę przestrzegania obowiązujących przepisów prawa pracy, a w szczególności zawartych w:

• Kodeksie pracy i w przepisach szczególnych oraz
• układach zbiorowych pracy i
• regulaminach pracy.

Społeczni inspektorzy pracy korzystają z szeregu uprawnień, do których należy prawo do:

• kontrolowania stan budynków, maszyn, urządzeń technicznych i sanitarnych oraz procesów technologicznych z punktu widzenia bezpieczeństwa i higieny pracy,
• kontrolowanie przestrzegania przepisów prawa pracy, w tym postanowień układów zbiorowych i regulaminów pracy, w szczególności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem, młodocianych i osób niepełnosprawnych, urlopów i czasu pracy, świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych,
• uczestniczenie w kontroli przestrzegania w zakładzie pracy przepisów dotyczących ochrony środowiska naturalnego,
• udziału w ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy, zgodnie z przepisami prawa pracy,
• udziału w analizowaniu przyczyn powstawania wypadków przy pracy, zachorowań na choroby zawodowe i inne schorzenia wywołane warunkami środowiska pracy oraz kontrolowanie stosowania przez zakład pracy właściwych środków zapobiegawczych,
• uczestniczenie w przeprowadzaniu społecznych przeglądów warunków pracy,
• opiniowanie projektów planów poprawy warunków bezpieczeństwa i higieny pracy i planów rehabilitacji zawodowej oraz kontrolowanie realizacji tych planów,
• podejmowanie działań na rzecz aktywnego udziału pracowników zakładów pracy w kształtowaniu właściwych warunków bezpieczeństwa i higieny pracy oraz oddziaływanie na przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
• wykonywanie innych zadań określonych w ustawie o społecznej inspekcji pracy i w przepisach szczególnych.

Społeczny inspektor pracy ma prawo wstępu w każdym czasie do pomieszczeń i urządzeń zakładu pracy dla wykonywania zadań określonych powyżej. Społeczny inspektor pracy ma prawo również żądać od dyrektora szkoły oraz kierownika oddziału (wydziału) i od pracowników informacji oraz okazania dokumentów w sprawach wchodzących w zakres jego działania.

Wykonywanie powyższych czynności musi przebiegać z zachowaniem przepisów o ochronie informacji niejawnych.

W razie stwierdzenia przez inspektora, że nie są przestrzegane przepisy, będące w obszarze działania społecznej inspekcji pracy, inspektor informuje o tym dyrektora szkoły oraz kierownika oddziału (wydziału). W takiej sytuacji społeczny inspektor pracy dokonuje jednocześnie stosownego zapis w księgach zaleceń i uwag.

Dyrektor szkoły oraz kierownik oddziału (wydziału) podejmuje decyzję w sprawie usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości i informuje o tym społecznego inspektora pracy.

W razie stwierdzenia naruszenia przez pracownika szkoły przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, społeczny inspektor pracy powinien zwrócić pracownikowi uwagę na obowiązek przestrzegania tych przepisów i zasad. W przypadku gdy zachowanie pracownika na stanowisku pracy wskazuje na niedostateczną znajomość przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz nieumiejętność wykonywania pracy w sposób bezpieczny dla siebie lub innych pracowników, społeczny inspektor pracy zwraca się do kierownika właściwej komórki organizacyjnej o czasowe odsunięcie pracownika od tej pracy i zapoznaje go z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.

Na podstawie ustaleń własnych, oddziałowego (wydziałowego) lub grupowego społecznego inspektora pracy zakładowy społeczny inspektor pracy wydaje kierownikowi zakładu pracy, w formie pisemnej, zalecenie usunięcia w określonym terminie stwierdzonych uchybień. Dyrektor szkoły, w terminie 7 dni od dnia otrzymania takiego zalecenia może wnieść sprzeciw do właściwego inspektora pracy Państwowej Inspekcji Pracy.

W razie bezpośredniego zagrożenia mogącego spowodować wypadek przy pracy, zakładowy społeczny inspektor pracy występuje do dyrektora szkoły o natychmiastowe usunięcie tego zagrożenia, a w wypadku niepodjęcia odpowiednich działań wydaje, w formie pisemnej, zalecenie wstrzymania pracy danego urządzenia technicznego lub określonych robót, zawiadamiając o tym równocześnie zakładowe organizacje związkowe. Zalecenie powinno dotyczyć w szczególności wyeliminowania zagrożeń związanych z wadliwością działania osłon i urządzeń zabezpieczających lub ich brakiem przy maszynach i urządzeniach, możliwością wybuchów, zatruciami, porażeniem prądem elektrycznym przy maszynach, urządzeniach i narzędziach o napędzie elektrycznym, nie posiadających skutecznej ochrony przeciwporażeniowej, pożarami, upadkiem osób z wysokości, niesprawnymi środkami transportowymi mogącymi spowodować wypadek komunikacyjny oraz niesprawnymi urządzeniami ciśnieniowymi i dźwignicami, działaniem substancji promieniotwórczych, wykonywaniem niezgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa pracy prac budowlanych, transportowych, przeładunkowych i remontowych. W razie wątpliwości co do stanu zagrożeń, o których mowa powyżej, społeczny inspektor pracy powinien zasięgać opinii specjalistów w zakładzie pracy lub organów nadzoru i kontroli nad warunkami pracy. Dyrektor szkoły od takiego zalecenia może niezwłocznie wnieść sprzeciw do właściwego inspektora pracy Państwowej Inspekcji Pracy. W sprawach, w których zdaniem zakładowego społecznego inspektora pracy nie występuje potrzeba wydania zalecenia, inspektor informuje dyrektora szkoły, zapisując stosowną uwagę w zakładowej księdze zaleceń i uwag.

W razie wniesienia przez dyrektora szkoły sprzeciwu od zaleceń społecznego inspektora pracy, inspektor pracy Państwowej Inspekcji Pracy wydaje decyzję lub podejmuje inne środki prawne przewidziane w przepisach o Państwowej Inspekcji Pracy.

Zadania służby bhp w szkole

W zakresie bezpieczeństwa pracy społeczni inspektorzy pracy powinni skupiać swoje oddziaływanie na eliminowaniu zagrożeń, które są przyczyną wypadków przy pracy i chorób zawodowych, a których likwidacja lub ograniczenie przyniesie trwałą poprawę warunków pracy; w szczególności powinni kontrolować:

• przestrzeganie wymogów technologicznych pod względem bezpieczeństwa pracy, postanowień dokumentacji techniczno-ruchowej oraz instrukcji obsługi maszyn,
• wyposażenie maszyn u urządzeń technologicznych w osłony i urządzenia zabezpieczające oraz sprawność i przydatność tych osłon i urządzeń podczas ruchu,
• stan urządzeń energetycznych i skuteczność działania ochron przeciwporażeniowych,
• wyposażenie pracowników w sprawny sprzęt ochron osobistych,
• przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa pracy.

W zakresie higieny pracy powinni kontrolować:

• zapewnianie pracownikom, zgodnie z obowiązującymi przepisami: szatni, pomieszczeń do spożywania posiłków, urządzeń higieniczno-sanitarnych odpowiednich do rodzaju pracy i liczby osób,
• przestrzeganie norm higienicznych, a w szczególności dotyczących substancji szkodliwych, zapylenia, hałasu, wibracji, mikroklimatu i oświetlenia,
• wydawanie przysługujących na określonych stanowiskach pracy środków odżywczych, napojów i środków higieny osobistej,
• poddawanie pracowników obowiązkowym badaniom profilaktycznym oraz ważność orzeczeń lekarskich stwierdzających brak przeciwwskazań do zatrudnienia na danym stanowisku pracy pracowników zatrudnionych w uciążliwych i szkodliwych warunkach dla zdrowia.

Natomiast w zakresie prawnej ochrony pracy powinni kontrolować w szczególności przestrzeganie przepisów dotyczących:

• skróconego czasu pracy wprowadzonego ze względu na uciążliwe lub szkodliwe warunki pracy,
• ochrony pracy kobiet i młodocianych, zwłaszcza czy osoby te nie są zatrudnione przy pracach im wzbronionych, a czas pracy jest zgodny z przepisami prawa pracy,
• ustalania przyczyn i okoliczności wypadków przy pracy,
• świadczeń pieniężnych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz świadczeń należnych z układów zbiorowych pracy.

Zakres działania i uprawnienia służby bhp w szkole

Służba bhp oraz pracownicy wykonujący zadania tej służby podlegają bezpośrednio dyrektorowi, a do ich zadań należy:

• przeprowadzanie kontroli warunków pracy oraz przestrzegania przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, ze szczególnym uwzględnieniem stanowisk pracy, na których są zatrudnione kobiety w ciąży lub karmiące dziecko piersią, młodociani, niepełnosprawni, pracownicy wykonujący pracę zmianową, w tym pracujący w nocy, oraz osoby fizyczne wykonujące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w szkole lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę,
• bieżące informowanie pracodawcy o stwierdzonych zagrożeniach zawodowych, wraz z wnioskami zmierzającymi do usuwania tych zagrożeń,
• sporządzanie i przedstawianie pracodawcy, co najmniej raz w roku, okresowych analiz stanu bezpieczeństwa i higieny pracy zawierających propozycje przedsięwzięć technicznych i organizacyjnych mających na celu zapobieganie zagrożeniom życia i zdrowia pracowników oraz poprawę warunków pracy,
• udział w opracowywaniu planów modernizacji i rozwoju szkoły oraz przedstawianie propozycji dotyczących uwzględnienia w tych planach rozwiązań techniczno-organizacyjnych zapewniających poprawę stanu bezpieczeństwa i higieny pracy,
• udział w ocenie założeń i dokumentacji dotyczących modernizacji szkoły, jako zakładu pracy albo jej części, a także nowych inwestycji, oraz zgłaszanie wniosków dotyczących uwzględnienia wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy w tych założeniach i dokumentacji,
• udział w przekazywaniu do użytkowania nowo budowanych lub przebudowywanych obiektów budowlanych albo ich części, w których przewiduje się pomieszczenia pracy, urządzeń produkcyjnych oraz innych urządzeń mających wpływ na warunki pracy i bezpieczeństwo pracowników,
• zgłaszanie wniosków dotyczących wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy w stosowanych oraz nowo wprowadzanych procesach produkcyjnych,
• przedstawianie pracodawcy wniosków dotyczących zachowania wymagań ergonomii na stanowiskach pracy,
• udział w opracowywaniu zakładowych układów zbiorowych pracy, wewnętrznych zarządzeń, regulaminów i instrukcji ogólnych dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy oraz w ustalaniu zadań osób kierujących pracownikami w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
• opiniowanie szczegółowych instrukcji dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy na poszczególnych stanowiskach pracy,
• udział w ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz w opracowywaniu wniosków wynikających z badania przyczyn i okoliczności tych wypadków oraz zachorowań na choroby zawodowe, a także kontrola realizacji tych wniosków,
• prowadzenie rejestrów, kompletowanie i przechowywanie dokumentów dotyczących wypadków przy pracy, stwierdzonych chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby, a także przechowywanie wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy,
• doradztwo w zakresie stosowania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
• udział w dokonywaniu oceny ryzyka zawodowego, które wiąże się z wykonywaną pracą,
• doradztwo w zakresie organizacji i metod pracy na stanowiskach pracy, na których występują czynniki niebezpieczne, szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe, oraz doboru najwłaściwszych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej,
• współpraca z właściwymi komórkami organizacyjnymi lub osobami, w szczególności w zakresie organizowania i zapewnienia odpowiedniego poziomu szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zapewnienia właściwej adaptacji zawodowej nowo zatrudnionych pracowników,
• współpraca z laboratoriami upoważnionymi, zgodnie z odrębnymi przepisami, do dokonywania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych, występujących w środowisku pracy, w zakresie organizowania tych badań i pomiarów oraz sposobów ochrony pracowników przed tymi czynnikami lub warunkami,
• współpraca z laboratoriami i innymi jednostkami zajmującymi się pomiarami stanu środowiska naturalnego, działającymi w systemie państwowego monitoringu środowiska, określonego w odrębnego przepisach,
• współdziałanie z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, a w szczególności przy organizowaniu okresowych badań lekarskich pracowników,
• współdziałanie ze społeczną inspekcją pracy oraz z zakładowymi organizacjami związkowymi przy:
  • podejmowaniu przez nie działań mających na celu przestrzeganie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, w trybie i w zakresie ustalonym w odrębnych przepisach,
  • podejmowanych przez pracodawcę przedsięwzięciach mających na celu poprawę warunków pracy,
• uczestniczenie w konsultacjach w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, a także w pracach komisji bezpieczeństwa i higieny pracy oraz innych zakładowych komisji zajmujących się problematyką bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym zapobieganiem chorobom zawodowym i wypadkom przy pracy,
• inicjowanie i rozwijanie na terenie szkoły różnych form popularyzacji problematyki bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii.

W celu realizacji powyższych zadań, pracodawca udostępnia służbie bhp lub pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy informacje mogące wywierać wpływ na bezpieczeństwo pracy i ochronę zdrowia pracowników, w szczególności dotyczące:

• stanu środowiska pracy, w tym wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy,
• zastosowanych dotychczas środków, w tym technicznych i organizacyjnych, zapobiegających zagrożeniom zdrowia lub życia pracowników w odniesieniu do zakładu pracy i poszczególnych stanowisk pracy,
• środków przewidzianych w razie potrzeby udzielenia pierwszej pomocy, gaszenia pożaru i ewakuacji pracowników.

Służba bhp lub pracownicy wykonujący zadania tej służby w swojej działalności korzystają również z wielu uprawnień, do których należy:

• przeprowadzanie kontroli stanu bhp, a także przestrzegania przepisów oraz zasad w tym zakresie w zakładzie pracy i w każdym innym miejscu wykonywania pracy,
• występowanie do osób kierujących pracownikami z zaleceniami usunięcia stwierdzonych zagrożeń wypadkowych i szkodliwości zawodowych oraz uchybień w zakresie bhp,
• występowanie do pracodawcy z wnioskami o nagradzanie pracowników wyróżniających się w działalności na rzecz poprawy warunków bhp,
• występowanie do pracodawcy o zastosowanie kar porządkowych w stosunku do pracowników odpowiedzialnych za zaniedbanie obowiązków w zakresie bhp,
• niezwłoczne wstrzymanie pracy maszyny lub innego urządzenia technicznego w razie wystąpienia bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia pracownika albo innych osób,
• niezwłoczne odsunięcie od pracy pracownika zatrudnionego przy pracy wzbronionej,
• niezwłoczne odsunięcie od pracy pracownika, który swoim zachowaniem lub sposobem wykonywania pracy stwarza bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia własnego albo innych osób,
• wnioskowanie do pracodawcy o niezwłoczne wstrzymanie pracy w zakładzie pracy, w jego części lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę do wykonywania pracy, w wypadku stwierdzenia bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia pracowników albo innych osób.

Pracownik służby bhp oraz pracownik, któremu powierzono wykonywanie zadań tej służby, nie mogą ponosić jakichkolwiek niekorzystnych dla nich następstw z powodu wykonywania zadań i uprawnień służby bhp.

Sposób wykonywania obowiązków społecznego inspektora pracy

Społeczni inspektorzy pracy powinni wykonywać swoje czynności w zasadzie poza godzinami pracy.

Jeżeli zajdzie konieczność wykonywania swoich czynności w godzinach pracy lub uczestniczenia w naradach i szkoleniach, społeczni inspektorzy pracy zachowują prawo do wynagrodzenia.

W razie znacznego obciążenia zadaniami wynikającymi z pełnienia funkcji społecznego inspektora pracy, dyrektor szkoły może na wniosek zakładowych organizacji związkowych ustalić miesięczne wynagrodzenie zryczałtowane do wysokości nie przekraczającej wynagrodzenia za 30 godzin pracy osoby pełniącej funkcję społecznego inspektora pracy.

W szczególnie uzasadnionych wypadkach dyrektor szkoły, na wniosek zakładowych organizacji związkowych, może podwyższyć wynagrodzenie ryczałtowe do wysokości nieprzekraczającej wynagrodzenia za 60 godzin pracy.

W zakładach pracy, w których występuje szczególne zagrożenie zdrowia i życia pracowników, a warunki pracy wymagają stałego społecznego nadzoru, dyrektor szkoły, na wniosek zakładowych organizacji związkowych, może zwolnić na czas pełnienia funkcji zakładowego społecznego inspektora pracy z obowiązku wykonywania pracy, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. W takim wypadku zakładowy społeczny inspektor pracy zachowuje przez czas pełnienia funkcji prawo do wynagrodzenia, jakie przysługiwało mu na stanowisku pracy zajmowanym w dniu oddelegowania, z uwzględnieniem zmian tego wynagrodzenia, jakie nastąpią w okresie oddelegowania.

Ogólnokrajowe organizacje związkowe mogą określać wytyczne do działalności społecznych inspektorów pracy.

Zakładowy społeczny inspektor ponadto:

• sprawdza rozpatrywanie uwag wpisywanych przez oddziałowych (wydziałowych) i grupowych społecznych inspektorów pracy do oddziałowych (wydziałowych) ksiąg uwag, w razie stwierdzenia niewłaściwego stosunku do uwag, informuje dyrektora szkoły i zakładową organizację związkową bądź wydaje odpowiednie zalecenie,
• czuwa nad wykonaniem zaleceń, decyzji i nakazów organów nadzoru i kontroli nad warunkami pracy, a w razie ich niewykonania zawiadamia te organy,
• organizuje szkolenie oddziałowych (wydziałowych) i grupowych społecznych inspektorów pracy,
• występuje z pisemnymi wnioskami o przeprowadzenie kontroli do inspektora pracy Państwowej Inspekcji Pracy w sprawach zagrożenia życia i zdrowia pracowników, a w szczególności zagrożeń związanych z substancjami szkodliwymi, zapyleniem, hałasem lub wibracją, albo w sprawach wymagających specjalistycznej oceny; wnioski takie powinny być uzgodnione z zakładową organizacją związkową,
• w razie stwierdzenia naruszeń przepisów prawa pracy mających znamiona wykroczenia przeciw prawom pracownika, występuje do inspektora pracy Państwowej Inspekcji Pracy o wszczęcie postępowania; wystąpienie może również dotyczyć przypadków naruszenia przepisów ustawy o społecznej inspekcji pracy oraz niewykonywania zaleceń zakładowego społecznego inspektora pracy, od których nie wniesiono sprzeciwu.

Społeczni inspektorzy pracy współdziałają z Państwową Inspekcją Pracy i innymi organami nadzoru i kontroli warunków pracy w zakresie ustalonym ustawą o społecznej inspekcji pracy oraz wytycznymi, o których mowa powyżej.

Państwowa Inspekcja Pracy udziela pomocy społecznej inspekcji pracy w realizacji jej zadań, w szczególności przez poradnictwo prawne, specjalistyczną prasę oraz szkolenie. Inspektorzy pracy Państwowej Inspekcji Pracy przeprowadzają kontrole wykonania zaleceń i uwag społecznych inspektorów pracy.

Na umotywowany wniosek zakładowego społecznego inspektora pracy, uzgodniony z zakładowymi organizacjami związkowymi, dotyczący spraw zagrożenia zdrowia i życia pracowników, inspektorzy pracy Państwowej Inspekcji Pracy przeprowadzają kontrole oraz wszczynają postępowanie w sprawach o wykroczenia przeciwko prawom pracownika.

Zakładowy społeczny inspektor pracy ma prawo uczestniczyć w kontrolach przeprowadzanych w szkole przez inspektora pracy Państwowej inspekcji pracy oraz w podsumowaniu kontroli.

Państwowa Inspekcja Sanitarna, Urząd Dozoru Technicznego oraz inne organy nadzoru i kontroli warunków pracy obowiązane są udzielać społecznej inspekcji pracy pomocy w wykonywaniu jej zadań.

Odpowiedzialność za naruszenie przepisów o społecznej inspekcji pracy

Kto działając w imieniu zakładu pracy narusza przepisy niniejszej ustawy, a w szczególności uniemożliwia działalność społecznego inspektora pracy, podlega karze grzywny do 2500 zł. Takiej samej karze podlega osoba, która nie wykonuje zalecenia zakładowego społecznego inspektora pracy.

W razie wniesienia sprzeciwu przez kierownika zakładu pracy od zalecenia zakładowego społecznego inspektora pracy, nie orzeka się kary grzywny za niewykonywanie tego zalecenia.